Κείμενα

Να μαστέ λοιπόν εδώ, στρατιώτες ενός επαναστατικού στρατού, που υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία από την απειλή του φασισμού, δίνοντας μια μάχη για έναν σκοπό, και όμως, η καθημερινότητα μας είναι εξίσου άθλια και εξευτελιστική όσο και αν ήμασταν στη φυλακή, ή στον στρατό της αστικής τάξης.

Συχνά τείνουμε να ξεχνάμε πως ο στρατιώτης που μάχεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου είναι τόσο πεινασμένος, ή φοβισμένος, ή ξυλιασμένος από το κρύο, ή πάνω από όλα τόσο κουρασμένος ώστε με τον καιρό δε δίνει ιδιαίτερη σημασία στην “υπόθεση” για την οποία πολεμά. … οι ψείρες είναι ψείρες και οι βόμβες είναι βόμβες έστω και αν ο σκοπός για τον οποίο πολεμάς είναι δίκαιος.
… Γιατί βέβαια η αλήθεια είναι πολύ απλή: για να επιβιώσεις πρέπει συχνά να πολεμήσεις, και πολεμάω σημαίνει λερώνω τα χέρια μου.

Η αριστερή ιντελιγκέντσια μεταπήδησε από το “πόλεμος σημαίνει κόλαση” στο “πόλεμος σημαίνει δόξα” όχι μόνο χωρίς λογικό ειρμό, αλλά χωρίς να μεσολαβήσει καν κάποιου είδους μεταβατική περίοδος.
…
Οι διανοούμενοι μπορεί να είναι σήμερα υπέρ και αύριο κατά του πολέμου, αλλά και στις δύο περιπτώσεις η εικόνα που έχουν στο μυαλό τους για τον πόλεμο πολύ απέχει από την πραγματικότητα.

Είχα έρθει στην Ισπανία για να πολεμήσω τους φασίστες, όμως ένας άνθρωπος που έχει μόλις ξυπνήσει και βαστάει ακόμα τα παντελόνια του να μην του πέσουν παύει να είναι ένας φασίστας. είναι ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους και δε σου κάνει καρδιά να τον πυροβολήσεις.
Μια από τις συνέπειες της ασφαλούς και πολιτισμένης ζωής μας είναι μια υπερεκλέπτυνση που μας κάνει να απεχθανόμαστε όλα τα πρωτογενή συναισθήματα.

…

Στην Ισπανική αστική τάξη δόθηκε η ευκαιρία να συντρίψει το εργατικό κίνημα, και εκείνη δεν την άφησε να πάει χαμένη, με τη βοήθεια των Ναζί και όλων των αντιδραστικών δυνάμεων της Ευρώπης.

Είδα δημοσιεύματα που μιλούσαν για σφοδρές μάχες μολονότι δεν είχε πέσει ούτε τουφεκιά ενώ διαπίστωσα απόλυτη σιωπή για περιπτώσεις που υπήρχαν εκατοντάδες νεκροί.
…
Το μόνο προπαγανδιστικό επιχείρημα που μπορούσαν να προβάλλουν οι Ναζί και οι φασίστες ήταν ότι προσπαθούσαν να αποτρέψουν τη μετατροπή της Ισπανίας σε σοβιετικού τύπου δικτατορία. Αυτό απαιτούσε να παρουσιάζεται η ζωή στις περιοχές που παρέμεναν στα χέρια της δημοκρατικής κυβέρνησης σαν μια σειρά από σφαγές.
…
Από το σωρό των ανακριβειών και των κατάφωρων ψεμάτων που δημοσιεύονται στα αντιδραστικά έντυπα όλου του κόσμου αξίζει να αναφερθεί κανείς ιδιαίτερα στην παρουσία σοβιετικού στρατού. Οι πιστοί υποστηρικτές του Φράνκου ήταν απολύτως βέβαιοι για αυτό. Έκαναν μάλιστα λόγω για 500.000 σοβιετικούς … Παράλληλα οι ίδιοι άνθρωποι αρνούνται να δεχθούν πως υπήρχε ιταλική και γερμανική παρέμβαση, μολονότι στον γερμανικό και ιταλικό τύπο υπήρχαν δημοσιεύματα στα οποία γίνονταν λόγος για τα “ανδραγαθήματα” των ενόπλων συμπατριωτών τους στην Ισπανία.
Αν ο ηγέτης αποφαίνεται ότι το α ή το β γεγονός “δε συνέβη ποτέ”, αυτό … δε συνέβη ποτέ.

Το ειρηνιστικό κίνημα και ο πασιφισμός βασίζονται εν πολλοίς σε αυτή την πεποίθηση: δε χρειάζεται να αντιστεκόμαστε στο Κακό, γιατί το Κακό φέρνει μέσα του το σπέρμα της καταστροφής.
Όταν σκέφτομαι την αρχαιότητα, μια λεπτομέρεια που με τρομάζει είναι ότι εκατοντάδες εκατομμύρια δούλοι, στων οποίων τις πλάτες στηρίζονταν ο πολιτισμός επί σειρά ολόκληρη γενεών, δεν έχουν αφήσει πίσω τους το παραμικρό προσωπικό ίχνος.
Τους Βρετανούς εργάτες η σφαγή των συντρόφων τους στο Βερολίνο, στην Βιέννη, στη Μαδρίτη ή όπου αλλού δείχνει να τους ενδιαφέρει λιγότερο από ότι ο ποδοσφαιρικός αγώνας του Σαββάτου.
…
Μπορεί οι διανοούμενοι να συχνά να πρωτοστατούν στην λεκτική καταγγελία του φασισμού, όμως oυκ ολίγοι από αυτούς σπεύδουν να συμβιβαστούν μαζί του όταν έρθει η κρίσιμη στιγμή.
…
Οι απλοί άνθρωποι διαισθάνονταν ότι η Δημοκρατία ήταν φίλος τους και ο Φράνκο ο εχθρός τους.
…
Στην πράξη κανείς δεν μπορεί να μείνει ουδέτερος, και δεν υπάρχει πόλεμος για τον οποίο να μπορεί κάποιος να πει “το ίδιο μου κάνει όποιος και αν νικήσει”
Το μίσος για την Ισπανική Δημοκρατία, τόσο κοινό μεταξύ πολυεκατομμυριούχων, λόρδων, καρδιναλίων, κοσμικών, στενοκέφαλων συντηρητικών και λοιπών, θα αρκούσε για να επιβεβαιώσει του λόγους το αληθές. Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία ήταν ένα ταξικός πόλεμος. Αν είχαν νικήσει οι Δημοκρατικοί, οι οιωνοί για τη μοίρα των απλών ανθρώπων όπου Γης θα ήταν καλύτεροι. Ηττήθηκαν όμως και οι μερισματούχοι όλου του κόσμου έτριβαν τα χέρια τους.
…
Οι φασίστες νίκησαν γιατί ήταν καλύτερα εξοπλισμένοι. Καμιά πολιτική επιλογή δεν ήταν σε θέση να αντισταθμίσει αυτό το δεδομένο.
…
Το 1936 ήταν φανερό ότι αν η Βρετανία βοηθούσε την Ισπανική Δημοκρατία, έστω και με όπλα αξίας λίγων εκατομμυρίων λιρών, ο Φράνκο θα είχε καταρρεύσει και η στρατηγική των Γερμανών θα είχε δεχτεί καίριο πλήγμα.
…
Άποψη μου είναι ότι στο μέλλον θα συνειδητοποιήσουμε πως η εξωτερική πολιτική του Στάλιν δεν ήταν τόσο κυνικά και διαβολικά επιδέξια όσο νομίζουν μερικοί, αλλά απλώς οπορτουνιστική και βλακώδης.
Πιστεύω πως από τη σκοπιά του δικού σου αγώνα για επιβίωση, είναι προτιμότερο να αγωνιστείς και τελικά να ηττηθείς παρά να παραδοθείς αμαχητί.
Ανεξάρτητα από τα όποια πολιτικά παιχνίδια και από τα ψέματα των εφημερίδων, το βασικό διακύβευμα αυτού του πολέμου ήταν η προσπάθεια ανθρώπων όπως ο Ιταλός συναγωνιστής μου να κερδίσουν την αξιοπρεπή ζωή την οποία ήξεραν ότι δικαιούνταν.
Πίσω από τις πομφόλυγες για την “άθεη” Σοβιετική Ένωση και για τον “υλισμό” της εργατικής τάξης βρίσκονται απλώς κάποιοι αποφασισμένοι να μη χάσουν τα πλούτη ή τα προνόμια τους.
Ο Πεταίν αποδίδει την πτώση της Γαλλίας στην “τρυφηλότητα” των συμπατριωτών του. … Τι θράσος εκ μέρους όλων αυτών των πολιτικών, κληρικών, ακαδημαϊκών κτλ να κάνουν κήρυγμα σε σοσιαλιστές εργάτες επιπλήττοντάς τους για τον “υλισμό” τους! Το μόνο που διεκδικεί ο εργάτης είναι να έχει ό,τι όλοι αυτοί θεωρούν απολύτως απαραίτητο προκειμένου να αξίζει η ζωή του ανθρώπου επί της Γης: απαλλαγή από τον βραχνά της ανεργίας, το δικαίωμα των παιδιών τους να έχουν ευκαιρία στη ζωή τους, τρεχούμενο νερό, ένα καθαρό ρούχο να φορέσουν, ένα ταβάνι που να μη στάζει, περιορισμό των ωρών εργασίας ώστε να τους μένουν μερικές ελεύθερες ώρες στο τέλος της ημέρας.
Σημειώσεις για τον Εθνικισμό

Μιλώντας, λοιπόν, για “εθνικισμό” με την ευρύτερη αυτή έννοια του όρου, εννοώ την αντίληψη εκείνη που τείνει να κατατάσσει τους ανθρώπους στη μία ή την άλλη κατηγορία σαν να είναι έντομα. Έτσι ακόμα και αν μιλάμε για σύνολα της τάξης των δεκάδων εκατομμυρίων, μπορούμε να θεωρούμε όσους τα αποτελούν συλλήβδην “καλούς” ή “κακούς”. Επίσης την τάση των ανθρώπων να ταυτίζονται με μια συγκεκριμένη εθνική ή άλλη ομάδα, τοποθετώντας τον εαυτό τους πέραν του καλού και του κακού και θεωρώντας πάνω από όλα υποχρέωση τους να υπερασπίζονται και να προάγουν τα συμφέροντα της εν λόγω ομάδας.
…
Μόνιμο μέλημα κάθε “εθνικισμού” είναι να αυξηθεί η ισχύς και το κύρος όχι του ίδιου, αλλά του έθνους ή όποιας άλλης οντότητας έχει επιλέξει να υπηρετεί.
…
Εθνικιστής με αυτή την έννοια είναι εκείνος που σκέφτεται με όρους ανταγωνισμού, ισχύος και κύρους. Μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός εθνικιστής, να χρησιμοποιεί τη νοητική του ενέργεια είτε για να εκθειάζει είτε για να υποβιβάζει. Ωστόσο έχει πάντα κατά νου του νίκες και ήττες, θριάμβους και ταπεινώσεις … Έχοντας ήδη διαλέξει στρατόπεδο, πείθει εν συνεχεία τον εαυτό του ότι αυτό είναι και το ισχυρότερο. Ο εθνικισμός είναι δίψα για ισχύ ανάμεικτη με αυταπάτες. Κάθε εθνικιστής είναι ικανός για την πιο κραυγαλέα μεροληψία.
Για παράδειγμα. Ποια χώρα από τους συμμάχους είχε την πιο αποφασιστική συμβολή στη νίκη;
Γιατί δεν προβλέφθηκε το Γερμανό - Σοβιετικό σύμφωνο του 1939.
Οι σχολιαστές των πολιτικών ή κοινωνικών εξελίξεων είναι κάπως σαν τους αστρολόγους: επιζούν ακόμα και της πιο λανθασμένης εκτίμησης.
Για τον Τσέστερτον
Έτσι, η σχεδόν μυστικιστική πίστη του στα πλεονεκτήματα της δημοκρατίας δεν τον εμπόδιζε να είναι θαυμαστής του Μουσολίνι. Μπορεί ο Μουσολίνι να είχε καταργήσει την κοινοβουλευτική δημοκρατία και την ελευθερία του τύπου, για την οποία ο Τσέστερτον είχε αγωνιστεί σκληρά όταν επρόκειτο για την Βρετανία, αλλά του αρκούσε προφανώς πως ο Μουσολίνι ήταν Ιταλός και είχε κάνει την Ιταλία ισχυρή χώρα. ... Η αίσθηση του της πραγματικότητας, το λογοτεχνικό του γούστο, ακόμα και τα ηθικά του κριτήρια έως έναν βαθμό, παρέλυαν από τη στιγμή που τα γεγονότα συνδέονταν με τι "εθνικιστικές" του προτιμήσεις.
Ψυχαναγκαστικές εμμονές.
Ο "εθνικιστής" σχεδόν πάντα σκέφτεται, μιλάει ή γράφει έχοντας πρωτίστως κατά νου την ανωτερότητα της υπόθεσης με την οποία ταυτίζεται. Είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, σε έναν "εθνικιστή" να κρύψει την αφοσίωση του σε μια χώρα ή μια υπόθεση. Η παραμικρή αμφισβήτηση του κύρους της, ή και οποιοδήποτε εγκώμιο για κάποιον αντίπαλο της, αρκεί για να ενοχληθεί ο "εθνικιστής" και να απαντήσει με ιδιαίτερη οξύτητα.
Εθνικιστικές τάσεις
- Πίστη στην ανωτερότητα της στρατιωτικής ισχύς
- Στις πολιτικές αρετές
- Στα γράμματα
- Στον αθλητισμό κτλ
- Θέλουν να διαδώσουν την γλώσσα
…
Η εθνικιστική σκέψη δίνει συχνά την εντύπωση ότι εμπεριέχει ακόμα και στοιχεία μαγγανείας, όπως προκύπτει από τη συνήθεια να καίγονται ομοιώματα πολιτικών αντιπάλων.
Ο Στάλιν ήταν Γεωργιανός, ο Χίτλερ Αυστριακός, Ο Ναπολέων Κορσικανός, ο Ντέρμπι Βαλέρια Εβραίος. Ο πανγερμανισμός ήταν ένα θεωρητικό κατασκεύασμα ενός Βρετανού του Χιούστον Τσάμπερλειν.
…
Μια χώρα ή άλλη οντότητα, αφού πρώτα ήταν επί χρόνια αντικείμενο λατρείας, μπορεί να γίνει ξαφνικά μισητή, με την αφοσίωση και τη λατρεία να στρέφονται προς άλλη κατεύθυνση.
Μετατοπίσεις
- ο φανατικός κουμουνιστής γίνεται φανατικός τροτσκιστής
- Κουμουνιστές γίνονται φασίστες
- ανάγκη για μια “μητέρα πατρίδα”
- “μετατοπισμένος εθνικισμός”
…
Όλα τα γκρεμισμένα είδωλα μπορούν να αναβιώσουν με νέο όνομα και να λατρεύονται χωρίς τύψεις, στο μέτρο που δε συνειδητοποιεί κάποιος τον ρόλο τους ως υποκατάστατο … θα υπερασπιστεί την αρχή της αυτοδιάθεσης στην ηπειρωτική Ευρώπη και θα την απορρίπτει στην περίπτωση των Ινδιών χωρίς καν να διανοείται πως πρόκειται για ανακολουθία … Υπάρχουν ενέργειες που κρίνονται καλές ή κακές όχι με βάση το περιεχόμενό τους αυτό καθεαυτό, αλλά ανάλογα με το από ποιον προέρχονται.
…
Η ιστορία προσεγγίζεται κατά κανόνα με “εθνικιστικούς όρους” … όλα αυτά καθίστανται “ηθικά ουδέτερα”, ή ακόμα και αξιέπαινα από τη στιγμή που κάποιοι αποφασίζουν ότι έγιναν “για καλό σκοπό”.
Οι “εθνικιστές” κάθε είδους όχι μόνον αποφεύγουν να αποδοκιμάσουν τις θηριωδίες που διαπράττονται από τους “δικούς τους”, αλλά διαθέτουν και την αξιοσημείωτη ικανότητα να μη τις πληροφορούνται καν … Για τον εθνικιστή ένα γεγονός μπορεί να είναι αληθινό και μη αληθινό, γνωστό και άγνωστο. Ένα γνωστό συμβάν μπορεί να είναι τόσο δυσβάστακτο ώστε να απωθείται, να μην αξιολογείται καν.
…
Οι κάθε είδους εθνικιστές πιστεύουν επίσης ότι ακόμα και το παρελθόν μπορεί να αλλάξει. … με την πρώτη ευκαιρία που θα του δοθεί, ο εθνικιστής, θα αποτυπώσει ένα μέρος αυτής της φανταστικής πραγματικότητας ακόμα και σε βιβλία … Πρωταρχικός στόχος της προπαγάνδας είναι, φυσικά, να επηρεάσει τη σημερινή κοινή γνώμη. Ωστόσο αυτοί που “ξαναγράφουν” την ιστορία πιστεύουν πιθανότητα στη δυνατότητα ακόμα και να “διορθωθούν” κάποια γεγονότα του παρελθόντος … πολύ πιθανό να πείθονται οι παραχαράκτες της ιστορίας με τον καιρό ότι τα πράγματα συνέβησαν έτσι … η γενική αβεβαιότητα για το τι πραγματικά έχει συμβεί ή συμβαίνει διευκολύνει αυτούς που επιδιώκουν να τροφοδοτούν το κοινό με κάθε είδους τερατολογίες. Από τη στιγμή που τίποτα δε διαψεύδεται κατηγορηματικά, ακόμα και το πιο πασιφανές γεγονός μπορεί να αμφισβητηθεί … Όλες οι συζητήσεις μεταξύ των εθνικιστών είναι, περισσότερο ή λιγότερο, διάλογοι κουφών.
Όλοι οι νεοσυντηρητικοί είναι αντισιοβετικοί, όμως ενίοτε ο αντιαμερικανισμός τους ξεπερνά ακόμα και τον αντισοβιετισμό τους. ... Ο Αγγλόφοβος μετατρέπεται αιφνιδίως σε απολογητή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας
Κέλτικος εθνικισμός - εναντίον της Αγγλίας άρα υπέρ της Ρωσίας. ...
οι πιο παράλογοι δε διστάζουν να δηλώνουν ταυτόχρονα φίλοι των Σοβιετικών και των Ναζί. ... Ο Κέλτες θεωρείται πνευματικά ανώτερος από τον σάξονα. ... Πιστεύουν πως δεν έχουν ανάγκη της Βρετανικής προστασίας.
Σιωνισμός.
Αφορά αποκλειστικά τους Εβραίους. Στην ανωτερότητα των Εβραίων συνήθως πιστεύουν μόνο οι Εβραίοι. Οι Άγγλοι είναι θετικοί προς τους Εβραίους και τις διώξεις τους από τους Ναζί.
Σχεδόν όλη η βρετανική διανόηση θα θεωρούσε σκανδαλώδη την άποψη ότι η λευκή φυλή είναι ανώτερη από τις άλλες, ενώ αντίθετα στην άποψη περί ανωτερότητας των έγχρωμων δε θα αντιδρούσε τόσο.
Αίσθημα ταξικής ανωτερότητας.
Υπάρχει η πίστη πως το προλεταριάτο είναι ανώτερο.
Φιλειρηνισμός (πασιφισμός)
Αρνούνται κατηγορηματικά να αφαιρούν ανθρώπινες ζωές. Συνήθως η προπαγάνδα των πασιφιστών συνοψίζεται στη διαπίστωση ότι και τα δύο στρατόπεδα είναι εξίσου καταδικαστέα. ... λείπει οποιαδήποτε αναφορά στη Σοβιετική ένωση και την Κίνα. Αφήνουν να εννοηθεί πως πολιτικοί σαν τον Χίτλερ ίσως να είναι λιγότερο κακοί από ότι πολιτική σαν τον Τσόρτσιλ.
Αρνητικός Εθνικισμός.
Βρετανοφοβία.
Στάση σαρκαστική απέναντι στη χώρα τους. Οι Βρετανοί διανοούμενοι της αριστεράς δεν επιθυμούσαν, ασφαλώς, να δουν τους Γερμανούς ή τους Ιάπωνες να κερδίζουν τον πόλεμο, ωστόσο δεν μπορούν να κρύψουν την ικανοποίηση τους βλέποντας την πατρίδα τους να ταπεινώνεται, προτιμώντας να δουν την τελική νίκη να πιστώνεται στη Σοβιετική Ένωση.
Αντισημιτισμός.
Οι εκφάνσεις του έχουν περιοριστεί σημαντικά στις μέρες μας, αφού οι διώξεις των Εβραίων από τους Ναζί έχουν ωθήσει κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο να πάρει το μέρος των Εβραίων απέναντι από στους καταπιεστές τους. Στην πραγματικότητα, ο αντισημιτισμός είναι αρκετά διαδεδομένος ακόμα και στους κύκλους των διανοούμενων και η συνωμοσία σιωπής που τον περιβάλλει ευνοεί ίσως την παρόξυνση του. ... Τον αντισημιτισμό τον συναντά κανείς πιο συχνά σε συντηρητικούς συμπολίτες
Τροτσκιμός.
Ο Τροτσκισμός είναι κατά του Στάλιν με τον ίδιο τρόπο που ο ορθόδοξος κουμουνιστής είναι υπέρ του
…
Τόσο στους Σταλινικούς όσο και στους τροτσκιστές συναντάμε την ίδια ψυχαναγκαστική εμμονή σε έναν στόχο αλλά και την αδυναμία να διαμορφώνουν άποψη βασισμένη στη λογική και στους νόμους των πιθανοτήτων
Αυτοί που αποκηρύσσουν τη χρήση κάθε μορφής βίας έχουν το περιθώριο να το κάνουν επειδή κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν βία για λογαριασμό τους.
Οι διανοούμενοι έπεσαν πολύ συχνότερα έξω στις προβλέψεις τους για την έκβαση του πολέμου σε σχέση με τον απλό κόσμο.
- Οι διανοούμενοι της αριστεράς θεωρούσαν το 40 ότι ο πόλεμος είχε χαθεί
- όταν ο Χίτλερ εισέβαλε στη Σ.ένωση οι Άγγλοι πίστευαν πως θα κατέρρεε σε 6 εβδομάδες
- Οι Ρώσοι από την άλλη ακόμα και όταν έχαναν βλέπανε μόνο νίκες
Το συμπέρασμα είναι ότι, από τη στιγμή που κυριαρχούν ο φόβος και το μίσος, η ζηλοφθονία και η λατρεία της ισχύος, η αίσθηση της πραγματικότητας κλονίζεται, όπως άλλωστε και η αίσθηση του τι είναι "καλό" και "κακό". Δεν υπάρχει έγκλημα, ακόμα και το πιο αποτρόπαιο, που να μην μπορεί να δικαιολογηθεί αρκεί αυτοί που το διέπραξαν να ήταν οι "δικοί μας".
... Όπως, επίσης, μπορεί να υποστηριχθεί ότι δεν υπάρχει αμερόληπτη προσέγγιση, ότι όλες οι πίστεως και οι ταυτίσεις με μια υπόθεση συνεπάγονται ψέματα, παραλογισμοί και ακρότητες. Άλλωστε αυτό είναι το επιχείρημα εκείνων που επιλέγουν την πλήρη αποστασιοποίηση από την πολιτική.
…
Ο καθένας μας πρέπει πρώτα από όλα να γνωρίζει τον εαυτό του, ποια είναι τα πραγματικά του αισθήματα και κίνητρα ώστε να μπορεί να συνυπολογίζει την αναπόφευκτη δόση προκατάληψης.
Μπορεί να συνειδητοποιήσει την ύπαρξη αυτών των αισθημάτων και να μην επιτρέπει να δηλητηριάζονται η κρίση του και η σκέψη του από αυτά.
Παραδείγματα
Μίσος προς σοβιετική ένωση
Τον πλούτο και τη δύναμη της Αμερική
Απέχθεια προς Εβραίους
Μειονεκτηκά προς την βρετανική κυρίαρχη τάξη
Για τον Γκάντι

… η ζωή του ήταν κάτι σαν ταξίδι προσκυνήματος, στο πλαίσιο του οποίου κάθε ενέργεια τους και κάθε κίνησή του είχε τη σημασία της … ήταν επίσης ένας πολύ οξυδερκής άνθρωπος ο οποίος αν το είχε επιλέξει θα είχε μια εξαιρετική καριέρα …
…
… το “μεσαιωνικό” πρόγραμμά του ήταν ακατάλληλο για μια χώρα η οποία παρέμενε υποανάπτυκτη με σοβαρά προβλήματα επισιτισμού και υπερπληθυσμού.
…
Ο Γκάντι καλούσε τους πολυεκατομμυριούχους Ινδούς να μετανοήσουν και επομένως ήταν φυσικό να τον προτιμούν από τους σοσιαλιστές και τους κουμουνιστές, οι οποίοι με την πρώτη ευκαιρία ήταν έτοιμοι να απαλλοτριώσουν κάθε περιουσιακό τους στοιχείο. … όπως και να έχει πάντως το πράγμα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανεκτικότητα με την οποία οι Βρετανοί αντιμετώπιζαν σχεδόν πάντα τον Γκάντι οφειλόταν εν μέρει στο ότι τον θεωρούσαν χρήσιμο.
οι εχθροί του τον σέβονταν και ίσως τον θαύμαζαν
ο ίδιος ήταν θαρραλέος
ήταν καλόπιστος
δεν τον διέκριναν αισθήματα μειονεξίας ή φθόνου
δεν αντιμετώπιζε ποτέ τους ανθρώπους με κριτήριο την φυλετική καταγωγή
παρέμενε δραστήριος επινοητικός δικηγόρος
προσεκτικός στη διαχείριση και αναζήτηση πόρων
Δεν ήταν από αυτούς τους άγιους που έδειχναν την αγιοσύνη τους από παιδιά ... Σχεδόν από παιδί ήδη, αυτό που τον χαρακτήριζε ήταν μια βαθιά ειλικρίνεια, μια ηθικού μάλλον παρά θρησκευτικού χαρακτήρα ακεραιότητα.
…
Κατά τα άλλα, είχα πάντα τις αμφιβολίες μου κατά πόσο ήταν ένας αξιαγάπητος άνθρωπος, όπως και για το κατά πόσον η διδασκαλία και οι απόψεις του έχουν ιδιαίτερη αξία για όλους εκείνους που δε συμμερίζονται το θρησκευτικό υπόβαθρο αυτών των απόψεων. …
…
Οι αναρχικοί και οι ειρηνιστές τον διεκδικούν σαν να ήταν “ένας από αυτούς”.
…
Οι απόψεις του Γκάντι αποκτούν νόημα μόνον στο μέτρο που δέχεται κάποιος ότι ο Θεός υπάρχει και ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε δεν είναι παρά μια απατηλή πραγματικότητα, από την οποία καλούμαστε να “αποδράσουμε”.
Αρχές του Γκάντι
- απαγορεύεται αλκοόλ, καπνός και μπαχαρικά
- απαγορεύεται κρέας
- απόχη — κατά το δυνατόν — από το σεξ.
- δεν πρέπει να αγαπά κάποιος κατά αποκλειστικότητα ή να έχει στενούς φίλους
Ανθρωπιά εναντίον αγιοσύνης
Η ουσία της ανθρωπιάς βρίσκεται στο να μην αναζητά κάποιος πάντα την τελειότητα, να είναι πρόθυμος να παραβιάσει κάποιους κανόνες για να μείνει πιστός στους φίλους του και να είναι τελικά προετοιμασμένος να ηττηθεί από τη ζωή, αν αυτό είναι αναπόφευκτο τίμημα για τους δεσμούς τους και τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους.
…
Όλοι μας καλούμαστε, τελικά, να επιλέξουμε ανάμεσα στον Θεό και τον Άνθρωπο, και όλοι οι “ριζοσπάστες” και οι προοδευτικοί, από τον πιο μετριοπαθή φιλελεύθερο μέχρι τον πιο ακραίο αναρχικό, έχουν ουσιαστικά επιλέξει τον άνθρωπο.
Η satyagraha, θεωρία την οποία διατύπωσε για πρώτη φορά όταν ζούσε στη Νότια Αφρική, ήταν ένα είδος μη βίαιου πολέμου, ένας τρόπος να νικήσεις τον αντίπαλο χωρίς να χρειαστεί να τον πολεμήσεις με τα όπλα, χωρίς να τον μισείς και χωρίς να τον ωθείς να σε μισήσει. Τα “όπλα” στα οποία βασίζονταν αυτή η τακτική ήταν ανυπακοή στις αρχές, απεργίες, να ξαπλώνεις μπροστά από τα τρένα εμποδίζοντάς τους να κινηθούν, να δέχεσαι επιθέσεις από τις δυνάμεις καταστολής χωρίς να το βάζεις στα πόδια αλλά και χωρίς να ανταποδίδεις τα χτυπήματα.
…
Ακόμα και όταν είχε πια αποκηρύξει απολύτως τη βία, ήταν αρκετά έντιμος ώστε να παραδέχεται πως στους πολέμους οφείλεις κατά κανόνα να πάρεις το μέρος της μιας ή της άλλης πλευράς.(δεν ήταν ουδέτερος στους πολέμους)
Κατά τον Φίσερ, ο Γκάντι είχε την άποψη ότι οι Γερμανοί Εβραίοι θα έπρεπε να αυτοκτονήσουν ομαδικά, γεγονός που “θα ξεσήκωνε τον κόσμο όλο αλλά και τον Γερμανικό λαό κατά του Χίτλερ και της βίας που το καθεστώς του χρησιμοποιούσε. …
… Δύσκολα οι μέθοδοι του Γκάντι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε μια χώρα όπου οι αντίπαλοι του καθεστώτος εξαφανίζονται τη νύχτα και κανείς έκτοτε δε μαθαίνει τι απέγιναν. … Υπάρχει κάποιος Γκάντι στη Σοβιετική Ένωση; Και αν υπάρχει, τι ακριβώς κάνει;
Όταν ο φιλειρηνισμός εφαρμόζεται στην εξωτερική πολιτική, είτε παύει να είναι φιλειρηνισμός είτε μετατρέπεται συνήθως σε ότι αποκαλούμε πολιτική κατευνασμού.
…
… Παίζει άραγε η ευγνωμοσύνη οποιονδήποτε ρόλο στη διεθνή πολιτική;
…
Δεν κατάφερα ποτέ να συμπαθήσω ιδιαίτερα τον Γκάντι. Από την άλλη, όμως, δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι ως πολιτικός στοχαστής είχε άδικο στις βασικές του απόψεις, ούτε και πιστεύω ότι η ζωή του υπήρξε μια αποτυχία.
Το ότι ήδη από το 1945 ένα μεγάλο μέρος της Βρετανικής κοινής γνώμης ήταν ευνοϊκά διακείμενο προς την ιδέα της ανεξαρτησίας των Ινδιών οφειλόταν σε ένα βαθμό στην προσωπική επιρροή και την δράση του Γκάντι.
Περί εγκληματιών πολέμου (Μουσσολίνι)

Δεν υπήρξε ενέργεια του Μουσσολίνι μεταξύ 1922 και 1940 που να μην επιδοκιμάστηκε πανηγυρικά από όλους αυτούς που σήμερα υπόσχονται να τον οδηγήσουν ενώπιον του δικαστηρίου.
…
Ο κατάλογος των κατηγοριών που βαρύνουν τον Μουσσολίνι είναι μακρύς — από τη δολοφονία του Ματτεόττι μέχρι την εισβολή στην Ελλάδα, και από τη διάλυση των αγροτικών συνεταιρισμών μέχρι τον βομβαρδισμό της Αντίς Αμπέμπα στην Αβησσυνία. … Από τα πρώτα κιόλας βήματα της ανόδου του στην εξουσία, οι διαμορφωτές της βρετανική κοινής γνώμης τον είχαν ενθαρρύνει στις πρωτοβουλίες του
ουίνστον τσόρτσιλ 1927:
Αν ήμουν Ιταλός, είμαι βέβαιος ότι θα ήμουν ολόψυχα μαζί σας στη θριαμβευτική μάχη που δίνετε με τις κτηνώδεις ορέξεις και διαθέσεις του λενινισμού…
…
… Έχω ακούσει επανειλημμένα τον ίδιο τον Μουσσολίνι να εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στην Daily Mail, ως την πρώτη βρετανική εφημερίδα που έχει παρουσιάσει αντικειμενικά ποιοι είναι οι στόχοι του.
…
… Δε θα μπορούσε να κατηγορηθεί από τους Συντηρητικούς παρά μόνο για την κήρυξη του πολέμου εναντίον μας το 1940.
Η ιστορία των σχέσεων της χώρας μας με τον Μουσσολίνι αποτυπώνει τις δομικές αδυναμίες ενός καπιταλιστικού κράτους. Με δεδομένο ότι η πολιτική ισχύος δε διέπεται από ηθικές αρχές, η προσπάθεια να αποσπαστεί η Ιταλία από τις δυνάμεις του Άξονα ήταν μια φυσιολογική στρατηγική επιδίωξη. … Στο μέτρο που δεν είχε ουσιαστικά πρόθεση να δει το προνόμια της να μειώνονται, η βρετανική άρχουσα τάξη ήταν αναπόφευκτο να υλοποιεί με μισή καρδιά τα μέτρα που αποφασίζονταν και να παραβλέπει τον επερχόμενο κίνδυνο.
Όταν κάποιος σκέφτεται τις προδοσίες και τα ψέματα όλων αυτών των χρόνων, την κυνική εγκατάλειψη του ενός συμμάχου μετά τον άλλο, την ανόητη αισιοδοξία του συντηρητικού τύπου, την απόλυτη άρνηση ορισμένων να παραδεχτούν ότι οι δικτάτορες ετοιμάζονταν για πόλεμο ακόμα και όταν εκείνοι το διατυμπάνιζαν, την απροθυμία των κυρίαρχων τάξεων να δουν ακόμα και τι συνέβαινε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στα γκέτο, να καταδικάσουν τις σφαγές και τους ακήρυκτους πολέμους, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για έναν συνδυασμό ηθικής κατάπτωσης και απλής βλακείας. … Ωστόσο οι μεγαλοκαρχαρίες του πλούτου είχαν αποφασίσει ότι τα φασιστικά καθεστώτα ήταν δυνάμει σύμμαχοι τους, για αυτό και ήταν πρόθυμοι να “καταπιούν” και τις χειρότερες αθλιότητες αρκεί να μην κινδύνευε η περιουσία τους.
Μολονότι στην περίπτωση της αριστεράς υπήρχαν ασφαλώς περισσότερες δικαιολογίες, η στάση της απέναντι στο σοβιετικό καθεστώς ήταν εν πολλοίς ανάλογη με τη στάση του συντηρητικού κόμματος απέναντι στο φασισμό. Υπήρχε η ίδια τάση να συγχωρούνται όλα, αφού “είμαστε από την ίδια πλευρά του φράκτη”.
Όταν ένα τύραννος καταδικάζεται σε θάνατο, αυτοί που το αποφασίζουν θα πρέπει να είναι οι υπήκοοι του. Όταν την απόφαση την παίρνουν ξένοι, το θύμα μετατρέπεται αυτομάτως σε μάρτυρα και θρύλο, όπως στην περίπτωση του Ναπολέοντα.
Για τον Ουέλς και το παγκόσμιο κράτος
Ο Χίτλερ είναι ένας παράφρων εγκληματίας, και επιπλέον διαθέτει στρατό εκατομμυρίων ανδρών, χιλιάδες αεροπλάνα, δεκάδες χιλιάδες άρματα μάχης. Ενώ για χάρη του Χίτλερ ένα ολόκληρο έθνος έχει δεχτεί να εργάζεται με ιδιαίτερο ζήλο επί έξι χρόνια, και έν συνεχεία να πολεμά για άλλα δύο, κανένας δε δείχνει διατεθειμένος να χύσει έστω και λίγο από το αίμα του για χάρη ενός κόσμου του "κοινού νου", εν πολλοίς ηδονιστικού, τον οποίο υπερασπίζεται ο κ Ουέλλς. Πριν από οποιαδήποτε συζήτηση ανασυγκρότησης του κόσμου, ή έστω για Ειρήνη μεταξύ των λαών, πρέπει να νικηθεί ο Χίτλερ.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, κύριο μέλημα των αριστερών διανοουμένων στη χώρα μας ήταν να εξαλειφθεί αυτό το πατριωτικό αίσθημα υπεροχής. Αν αυτός ο στόχος τους είχε επιτευχθεί, πολύ πιθανόν σήμερα να βλέπαμε μονάδες των S.S να παρελαύνουν στους δρόμους του Λονδίνου. Κατά αναλογία τι είναι αυτό που δίνει σήμερα κουράγιο στους Ρώσους να προβάλλουν λυσσαλέα αντίσταση στους Γερμανούς εισβολείς; Εν μέρει, ίσως, κάποια κατάλοιπα της πίστης στο ουτοπικό ιδεώδες τους σοσιαλισμού. Κυρίως όμως η υπεράσπιση της Αγίας Ρωσίας, στόχος τον οποίο προβάλλουν και επικαλούνται ο Στάλιν και το καθεστώς του.
Αυτοί που λένε ότι ο Χίτλερ είναι ο Αντίχριστος, αλλά και αυτοί που λένε ότι είναι το Άγιο Πνεύμα βρίσκονται πιο κοντά στο να κατανοήσουν την πραγματικότητα από ότι οι διανοούμενοι που αυτά τα τελευταία δέκα τρομερά χρόνια επιμένουν να κάνουν λόγο απλώς για έναν γελοίο που θυμίζει κωμική όπερα.
Αν ρίξει κάποιος μια προσεκτική ματιά σε όλα σχεδόν τα βιβλία που έχει γράψει ο Ουέλς τα τελευταία σαράντα χρόνια, θα δει να επανέρχεται η ίδια πάντα ιδέα: η αντίθεση ανάμεσα στον επιστήμονα, που εργάζεται για ένα καλά σχεδιασμένο Παγκόσμιο Κράτος, και τον αντιδραστικό, που προσπαθεί να επαναφέρει ένα παρελθόν όπου κυριαρχούσε η αταξία … Κατά τον Ουέλς, η Ιστορία είναι μια σειρά από νίκες του επιστήμονα κατά του ρομαντικού ήρωα.
Η σημερινή Γερμανία είναι πολύ πιο προηγμένη επιστημονικά από ότι η Βρετανία, αλλά και πολύ πιο βάρβαρη. Τα περισσότερα από τα επιστημονικά επιτεύγματα που ο Ουέλς φαντάστηκε ή οραματίστηκε έχουν γίνει σήμερα πραγματικότητα στην Ναζιστική Γερμανία.
…
Όταν ο Ουέλς ήταν νέος, η αντίθεση μεταξύ επιστήμης και αντίδρασης δεν ήταν ψευδεπίγραφη. Στην κοινωνία κυριαρχούσαν άνθρωποι στενοκέφαλοι, χωρίς πνευματικές ανησυχίες, άπληστοι επιχειρηματίες, πληκτικοί γαιοκτήμονες, επίσκοποι, πολιτικοί που παρέθεταν ολόκληρες φράσεις από τον Οράτιο αλλά δεν ήξεραν καν τι είναι η άλγεβρα. Η επιστήμη αντιμετωπιζόταν με καχυποψία, ενώ η θρησκευτική πίστη σαν καθήκον. … Τότε, βρισκόσουν αντιμέτωπος με έναν κόσμο κληρικών, σχολαστικών λογίων και ευυπόληπτων παικτών του γκολφ, με τους μελλοντικούς εργοδότες σου να σε καλούν επιτακτικά να διαλέξεις “με ποιους θα πας και ποιου θα αφήσεις”, με τους γονείς σου να σου καταστρέφουν συστηματικά την αισθηματική σου ζωή, με τους στενοκέφαλους και πληκτικούς δασκάλους να χρησιμοποιούν αυτάρεσκα τετριμμένες λατινικές εκφράσεις.
…
Ο Ουέλς ήταν — και παραμένει — εντελώς ανίκανος να αντιληφθεί ότι ο εθνικισμός, ο θρησκευτικός φανατισμός και οι δεσμοί πίστης με τον γαιοκτήμονα είναι πολύ πιο ισχυρές δυνάμεις από ότι εκείνος θεωρούσε λογικό. Πλάσματα βγαλμένα από τα βάθη του Μεσαίωνα έχουν εισβάλει στο παρόν.
Άρθουρ Καίσλερ

… Για παράδειγμα σε ότι αφορά τις Δίκες της Μόσχας, η Βρετανική κοινή γνώμη ήταν διχασμένη, κυρίως όμως ως προς το αν οι κατηγορούμενοι ήταν πράγματι ένοχοι ή όχι. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι που έβλεπαν ότι, είτε οι κατηγορούμενοι ήταν ένοχοι είτε όχι, οι συγκεκριμένες δίκες ήταν μια αποτρόπαιη άσκηση τρομοκρατίας.
Τα δημοσιευμένα έργα του Καίσλερ έχουν σαφώς επηρεαστεί από τις Δίκες της Μόσχας. Επίκεντρο του προβληματισμού του είναι ο εκφυλισμός των επαναστάσεων μέσω της άσκησης εξουσίας …
Το σφάλμα όλων σχεδόν των αριστερών από το 1933 και έπειτα ήταν ότι ήθελαν να είναι αντιφασίστες χωρίς συγχρόνως να είναι κατά του ολοκληρωτισμού γενικότερα.
… Σήμερα το παρόν και το μέλλον είναι τόσο τρομακτικά, ώστε είναι πολύ δύσκολο να δραπετεύσεις από αυτά. Αν στις μέρες μας ενδιαφέρεται κάποιος για την Ιστορία, σκοπός του είναι κατά κανόνα να αναζητήσει σε αυτή απαντήσεις και διδάγματα για το σήμερα.
Η ιστορία του Καίσλερ για τον Σπάρτακο
Για μερικά χρόνια οι εξεγερμένοι δούλοι με οδηγό τον Σπάρτακο πετυχαίνουν τη μια νίκη μετά την άλλη … αποφασίζουν να χτίσουν μια δική τους πόλη, την Πόλη του Ήλιου. Σε αυτήν την πόλη, όλοι θα είναι ελεύθεροι και ίσοι μεταξύ τους και κυρίως θα ζούνε ευτυχισμένοι χωρίς δούλους … Πρόκειται για το όνειρο μιας κοινωνίας δίκαιης που από καταβολής κόσμου στοιχειώνει τη φαντασία των ανθρώπων … Περιττό να τονίσει κανείς ότι το μεγαλεπήβολο σχέδιο των δούλων αποτυγχάνει … Το σημείο καμπής είναι όταν ο Σπάρτακος αποφασίζει να σταυρώσει 20 από τους πιο παλιούς και πιο πιστούς του συντρόφους …
…
Ο Φούλβιος, Ρωμαίος νομικός που συντάσσεται με τους εξεγερμένους δούλους και αποφασίζει να γράψει το χρονικό της εξέγερσής τους θέτει το διαχρονικό ζήτημα μεταξύ μέσων και σκοπών. Δεν μπορείς να πετύχεις τίποτα αν δεν είσαι διατεθειμένος να χρησιμοποιήσεις βία και πανουργία. Ωστόσο προσφεύγοντας σε αυτές τις μεθόδους ακυρώνεις τους αρχικούς σκοπούς σου.
… ο Σπάρτακος δεν παρουσιάζεται σαν εξουσιομανής, ούτε όμως και σαν οραματιστής. Αυτό που τον κινεί είναι κάποιου είδους σκοτεινή δύναμη … Παρά το ότι είναι πια ελεύθεροι οι δούλοι δυσανασχετούν επειδή είναι και πάλι αναγκασμένοι να δουλέψουν …
Το μηδέν και το άπειρο (Βιβλίο)
Ο ήρωας του βιβλίου, ο Ρουμπάσοφ, παλιό ηγετικό στέλεχος των μπολσεβίκων, οδηγείται στην φυλακή, ανακρίνεται και τελικά ομολογεί εγκλήματα που ποτέ δεν διέπραξε …
**Ο Ρουμπάσοφ ομολογεί τελικά επειδή δε βρίσκει κανένα λόγο πια να μην … ομολογήσει. Η δικαιοσύνη και η αντικειμενική αλήθεια έχουν πάψει προ πολλού να έχουν οποιοδήποτε νόημα για αυτόν. Επί δεκαετίες, δεν ήταν παρά άνθρωπος του Κόμματος, και τώρα το κόμμα του ζητάει να ομολογήσει κάποια εγκλήματα που δεν διέπραξε. Αφού πρώτα υποστεί βέβαια, τον “απαραίτητο” εκφοβισμό ώστε να καμφθεί κάθε διάθεση για αντίσταση στο τέλος νιώθει σχεδόν περήφανος για την απόφασή του να ομολογήσει. **
… “Τιμή σημαίνει να είσαι χρήσιμος χωρίς ματαιοδοξία” απαντά ο Ρουμπάσοφ … Δεν είναι απλώς ολομόναχος είναι και “άδειος” … Παραδόξως η μόνη πηγή από την οποία αντλεί εσωτερική δύναμη είναι οι αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία, στα κτήματα του ευκατάστατου πατέρα του. … Σε αντιδιαστολή με τον Γκλέτκιν ο Ρουμπάσοφ είχε γνωρίσει τον προεπαναστατικό κόσμο. Ο εγκέφαλός του δεν ήταν άγραφο χαρτί όταν εντάχθηκε στο Κόμμα.
…
… Η επανάσταση, φαίνεται να μας λέει ο Καίσλερ, φέρνει πάτα τα σπέρματα του εκφυλισμού της. Δεν είναι μόνο ότι “η εξουσία διαφθείρει” τα μέσα που χρησιμοποιεί κάποιος για να φτάσει στην εξουσία επίσης διαφθείρουν.
Σήμερα με την απελευθέρωση του Παρισιού να είναι αρκετά πρόσφατη , τείνουμε συχνά να ξεχνάμε ότι το 1940, σύμφωνα με τα λεγόμενα ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα από κοντά, το 40% περίπου του πληθυσμού της Γαλλίας είτε έτρεφε σαφώς φιλογερμανικά αισθήματα είτε έδειχνε πλήρη απάθεια για τα τεκταινόμενα.
“Χωρίς εκπαίδευση των μαζών, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική πρόοδος, χωρίς κοινωνική πρόοδο, δεν μπορεί να υπάρξει εκπαίδευση των μαζών.
Άφιξη και αναχώρηση (Βιβλίο)
… στο βιβλίο ο ήρωας με τη βοήθεια του ψυχαναλυτή διαπιστώνει πως ο επαναστατικός ενθουσιασμός του δεν απορρέει από αυθεντική πίστη στην ιστορική αναγκαιότητα, αλλά από ένα νοσηρό σύμπλεγμα ενοχής που έχει τις ρίζες του στο ότι, όταν ήταν μικρό παιδί, προσπάθησε να βγάλει τα μάτια του νεογέννητου αδελφού του.
Ο νεαρός εθνικοσοσιαλιστής στο Άφιξη και αναχώρηση κάνει την εύστοχη επισήμανση ότι μπορεί κάποιος να δει πως κάτι δεν πάει καλά με το αριστερό κίνημα παρατηρώντας πόσο άσχημες είναι συχνά οι γυναίκες που συμμετέχουν σε αυτό.
Σήμερα τείνουμε να το ξεχνάμε, αλλά μόλις πριν από είκοσι πέντε χρόνια η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε θεωρηθεί το πρώτο βήμα προς την ουτοπία. Προφανώς τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι …
“ … ιδού που οδήγησαν μοιραία οι επαναστάσεις. Το μόνο που μπορεί να κάνει κάποιος για αυτό είναι να δηλώνει “βραχυπρόθεσμα απαισιόδοξος” με άλλα λόγια, να αποστασιοποιηθεί από την πολιτική, να δημιουργήσει ένα είδος όασης όπου να μπορεί να ζει χωρίς αυταπάτες αυτός και οι φίλοι του, και να ελπίζει ότι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τα πράγματα έπειτα από 100 χρόνια θα είναι καλύτερα …”