Κείμενα

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τα ιστορικά γεγονότα και όχι η ξερή αφήγησή τους. Έτσι η άνοδος του φασισμού στην Γερμανία μπορεί να αποδοθεί στο αυταρχικό DNA των Γερμανών και στον Γερμανικό Εθνικισμό. Μια πιο ακριβής προσέγγιση θα μιλούσε για την οικονομική κρίση και για την επώαση του “αυγού του φιδιού” σαν αιτία της ανόδου του φασισμού ή ακόμα θα έκανε λόγω και για τις αποζημιώσεις πολέμου που έπρεπε να πληρώσει η Γερμανία σύμφωνα με την συνθήκη των Βερσαλιών.
Ας επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε το ίδιο θέμα και να κάνουμε κάποιες σχετικές συγκρίσεις, όσο είναι δυνατόν, με την Ελλάδα του σήμερα. Ας προσπαθήσουμε αρχικά να καταλάβουμε το Γερμανό της δεκαετίας του 30 και του 40. Βασικό στοιχείο της ζωής του, και αντίστοιχο με τη δικιά μας ζωή, ήταν πως βίωνε μια οικονομική κρίση όπως βιώνει σήμερα και ο Έλληνας. Δεύτερο στοιχείο ήταν πως ο Γερμανός ο τότε, όπως και ο σημερινός ο Έλληνας, ήταν απογοητευμένος από τις δικές του ηγεσίες. Αν δεν ήταν απογοητευμένος τότε θα δεχόταν τη μοίρα του και θα συνέχιζε με τις ίδιες κυβερνήσεις και τους ίδιους ανθρώπους που ήταν στην εξουσία. Αυτός όμως διάλεξε τον φύρερ του και εμείς σήμερα μπορούμε εύκολα να τον κρίνουμε και να λέμε πως έκανε λάθος τότε. Ας δούμε όμως πιο προσεκτικά ποιες ήταν οι επιλογές που είχε ο Γερμανός πολίτης τότε.

Α ΕΠΙΛΟΓΗ
Να δεχθεί τη μοίρα του και να συνεχίσει υπομονετικά να ζει με τον ίδιο τρόπο και τις ίδιες ηγεσίες με την ελπίδα κάποια στιγμή κάτι να αλλάξει στο μέλλον. Εδώ όμως να σημειώσουμε πως η συνθήκη των Βερσαλιών και η μεγάλη φτώχεια των Γερμανών ξεκίνησε το 1919, ενώ ο Χίτλερ ήρθε στην εξουσία το 1933. Προηγήθηκαν δηλαδή πολλά έτη φτώχειας και απογοητεύσεων προτού κάνει ο Γερμανικός λαός την ιστορική αυτή επιλογή. Δεν είχε δηλαδή την πολυτέλεια ο Γερμανός να περιμένει όπως περιμένει σήμερα ο Έλληνας ένα θαύμα, την ανάπτυξη π.χ., μια που είχε ζήσει πολλά χρόνια απογοητεύσεων. Η Αʼ επιλογή υπονοεί και ως ένα βαθμό πως ο Γερμανός θα έπρεπε να αποδεχθεί τη μοίρα του και το γεγονός πως όλοι είναι συνυπεύθυνοι για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Η ευθύνη λογικά θα έπρεπε να ανήκει σε όλους και έτσι υπομονετικά θα έπρεπε να συνεχίσει με τις ίδιες ηγεσίες και πολιτικές. (Σας θυμίζει κάτι;)

Β ΕΠΙΛΟΓΗ
Αν υποθέσουμε λοιπόν πως ο Γερμανός δε θα δεχόταν παθητικά τη μοίρα του θα έπρεπε να αλλάξει κάτι. Η αλλαγή αυτή θα μπορούσε να είναι μια ριζική αλλαγή ηγεσίας και τρόπου οργάνωσης της οικονομίας και κοινωνίας. Ίσως ένα πλήγμα στον Γερμανικό Καπιταλισμό. Την εποχή εκείνη λοιπόν υπήρχε σχετικά ισχυρό Γερμανικό Κουμουνιστικό κόμμα. Το κόμμα αυτό είχε μια λύση στο αδιέξοδο του Γερμανού. Σύμφωνα με τη θεωρεία του κόμματος, η πείνα του Γερμανού οφείλονταν στον Γερμανό κεφαλαιοκράτη. Η λύση πάλι, θα δίδονταν όταν τα μονοπώλια του πλούτου έσπαγαν και ο Γερμανός θα είχε μερίδιο στα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων που υπήρχαν τότε στη Γερμανία.

Γ ΕΠΙΛΟΓΗ
Ο Γερμανός θα έπαιρνε την τύχη στα χέρια του και θα έκανε ένα είδος επανάστασης. Θα απαιτούσε από τους ισχυρούς της εποχής μερίδιο από κέρδη τους ίσως και με βίαιο τρόπο. Η λύση αυτή δε θα έφερνε τον Κουμουνισμό, θα έφερνε όμως ένα πλήγμα στους πλούσιους της εποχής. Θα έπρεπε για να κατευνάσουν τον επαναστατημένο λαό να δώσουν μερίδιο από την περιουσία τους, ίσως με μια γενναία επιβολή φόρου στα μεγάλα κέρδη και καταθέσεις. Θα έπρεπε να δώσουν καλύτερους μισθούς και να παρέχουν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Από την άλλη ο Γερμανικός λαός θα μπορούσε να απαιτήσει την εθνικοποίηση κάποιων πλουτοπαραγωγικών πηγών της Γερμανίας που ανήκαν σε εύπορους Γερμανούς προκειμένου από τα έσοδα αυτών των πηγών να ανακουφιστούν τα χαμηλά Γερμανικά στρώματα που βρίσκονταν σε κατάσταση πείνας. Φυσικά είναι περιττό να πούμε πως και αυτή η λύση παρά το γεγονός πως δε θα έφερνε κουμουνισμό θα χτυπούσε τις δομές του καπιταλισμού που είναι το δικαίωμα στον κεφαλαιοκράτη να κρατάει τα κέρδη του όσα και αν είναι αυτά και να τα επενδύει σε νέες πηγές κέρδους. Για να μη συζητήσουμε για την άμεση απώλεια κεφαλαίων από τις εθνικοποιήσεις.

Βλέπουμε από αυτές τις 3 λύσεις που είχε ο Γερμανός πως η εξέλιξη των πραγμάτων θα εξαρτιόταν από την ερμηνεία που έδινε ο τότε Γερμανός στα αίτια της δικιάς του κρίσης αλλά και από τις κοινωνικές ζυμώσεις. 
Τι θα έκανε λοιπόν ο Γερμανός; 
Θα δεχόταν πως μόνο αυτός είναι υπεύθυνος για την κατάντια του και θα συνέχιζε με τις ίδιες δομές; Εννοείται πως αυτό υπονοεί πως δε θα αμφισβητούσε τις υπάρχουσες δομές και την κατανομή πλούτου που προκύπτουν από αυτές.

Μήπως θα πίστευε πως για την φτώχεια του έφταιγε η πλούσια Γερμανική τάξη και θα διεκδικούσε μερίδιο από αυτήν;

Ο Γερμανός πολίτης όπως ξέρουμε δεν έκανε σχεδόν τίποτα από αυτά. Γοητεύτηκε από την ρητορεία του Χίτλερ και τον αυταρχισμού του ναζιστικού κόμματος και στις 5 Μαρτίου του 1933 έβγαλε πρώτο κόμμα με 43,9% παρακαλώ το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα.
Από εκεί και πέρα ξεκίνησε μια εποχή βαρβαρότητας τόσο για τις ελευθερίες του ίδιου του Γερμανού όσο και των υπόλοιπων Ευρωπαϊκών λαών που γεύτηκαν την Ναζιστική καταπίεση.

Οι Γερμανοί στην περίοδο της ανόδου του ναζιστικού κόμματος δεν ήταν όλοι φτωχοί και ίσοι. Υπήρχε μια ισχυρή Γερμανική άρχουσα τάξη, που παρεμπιπτόντως χρηματοδότησε και τον πόλεμο, η οποία την εποχή της κρίσης ζούσε πλουσιοπάροχα. Εκμεταλλεύονταν τον Γερμανό εργαζόμενο που ήταν απελπισμένος και του έδινε εξαιρετικά φτηνό μεροκάματο αυξάνοντας έτσι τα κέρδη της. Ο Γερμανός δεν είχε πολλές επιλογές, ή θα πέθαινε από την πείνα ή θα διεκδικούσε το μερίδιο του από τον πλούτο της άρχουσας τάξης χτυπώντας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τις καπιταλιστικές δομές στη Γερμανία. Ακόμα και ο ίδιος ο Χίτλερ προκειμένου να γίνει πειστικός και αγαπητός τάχθηκε κατά της πλουτοκρατίας και του κεφαλαίου (άλλο αν οι τελευταίοι ήταν οι βασικοί χρηματοδότες του.)

Πολλοί αρθρογράφοι στην Ευρώπη εκείνη την εποχή γράφαν αρκετά επικριτικά για τον Γερμανικό φασισμό. Συνήθως όμως δεν κάναν λόγω για τις σχέσεις εκμετάλλευσης που υπήρχαν στην Γερμανία. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ χαρακτηριστικά αναφέρει για εκείνη την εποχή και τους διάφορους αρθρογράφους

“…Αυτοί που είναι αντίπαλοι του φασισμού χωρίς να ʽναι αντίπαλοι του καπιταλισμού, αυτοί που παραπονιόνται για τη βαρβαρότητα που αιτία τάχα έχει τη βαρβαρότητα την ίδια, μοιάζουν με ανθρώπους που θέλουν το μερτικό τους απ τʼ αρνί χωρίς όμως να σφαχτεί το αρνί. Θέλουν να φάνε το κρέας, να μη δουν όμως τα αίματα. Αυτοί θα ικανοποιηθούν αν ο χασάπης πλύνει τα χέρια του προτού φέρει το κρέας στο τραπέζι.

Δεν είναι κατά των σχέσεων ιδιοκτησίας, που προκαλούν τη βαρβαρότητα, παρά µονάχα κατά της βαρβαρότητας, υψώνουν τη φωνή εναντίον της, κι αυτό το κάνουν από χώρες όπου κυριαρχούν οι ίδιες σχέσεις ιδιοκτησίας, όπου όµως οι χασάπηδες πλένουν ακόµα τα χέρια τους προτού φέρουν το κρέας στο τραπέζι…).”

Πράγματι ο Μπρεχτ φαίνεται να έχει δίκιο. Η κάθε ερμηνεία για μια κατάσταση θα πρέπει να δίνεται στη σωστή της βάση. Δεν μπορεί να είσαι ενάντια στη βαρβαρότητα και ταυτόχρονα να είσαι υπέρ των δομών της Γερμανικής κοινωνίας που προκαλεί τη φτώχεια και τις οικονομικές ανισότητες. Είναι σα να έλεγαν στον Γερμανό της εποχής πέθανε από πείνα φτωχός μεν αλλά τουλάχιστον χωρίς το απάνθρωπο στίγμα του φασίστα. Θέλουμε δηλαδή να συγκρατούμε όλες τις δομές τις εξαθλίωσης αλλά όταν κάποιος στραφεί σε ακραίες και λανθασμένες λύσεις τον καταδικάζουμε. Δεν καταδικάζουμε όμως τις δομές που στρέφουν τους ανθρώπους σε αυτές τις λύσεις.

Ο Μπρέχτ έγραφε επίσης για τους αρθρογράφους άλλων χωρών που υποτιμητικά καταδίκαζαν την βία όχι όμως και την αιτία που την προκαλεί.

“Το μονοπώλιο στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στα τσιφλίκια δημιουργεί πάντα βάρβαρες καταστάσεις, σʼ αυτές τις χώρες είναι όμως λιγότερο ορατές. Η βαρβαρότητα γίνεται ορατή από τη στιγμή που το μονοπώλιο δε μπορεί πια να προστατευτεί παρά μονάχα με την ανοιχτή βία.
...
Να πει κανείς πως την αλήθεια τάχα τη βρήκαν όσοι φωνάζουν λόγου χάρη: λυσσασμένο αγώνα κατά της Γερμανίας, ́γιατί αυτή είναι τώρα ή αληθινή πατρίδα του κάκου, το παράρτημα της κόλασης, το κατάλυμα του Αντίχριστου; Μάλλον θα πρέπει να πούμε πως πρόκειται για ανόητους, ανήξερους και βλαβερούς ανθρώπους. Γιατί από αυτές τις φλυαρίες συμπέρασμα βγαίνει πως αυτή ή χώρα πρέπει να σβήσει από το χάρτη. Ολόκληρη, μʼ όλους της τους ανθρώπους - τα αέρια δεν ξεδιαλέγουν τους υπαίτιους όταν σκοτώνουν.
...
Λένε πως αιτία της βαρβαρότητας είναι ή βαρβαρότητα, κι η βαρβαρότητα πολεμιέται με την εξημέρωση των ηθών, που τη φέρνει ή μόρφωση. Όλα αυτά είναι γενικολογίες πέρα για πέρα, διατυπώσεις καμωμένες όχι για χάρη των πραχτικών συνεπειών, όπως θα έπρεπε, κατά βάθος είναι λόγια που δεν απευθύνονται σε κανέναν.
...